قنات اختراع ايرانيان است و دهها قرن هم قدمت دارد . در حالی که چينيها فن حفر قنات را تازه حدود ۲۰۰ سال پس از ايرانيان آموختهاند.
اجداد ما آبهای شيرين دامنه کوهستان را با کمک فن قناتسازی که روش ابداعی خودشان بوده به حاشيه کويرها بردهاند. با همان روش بسيار ابتدايی و مصالح ابتدايیتر (کولهای [تالاب] سفالين). قناتها علاوه بر انتقال آب شيرين به دشتها و حاشيه کويرها میتوانند با توجه به لايههای زمينشناسی کشور، در زهکشی و انتقال آب شور و دور کردن اين آبها از مجاورت سفرههای آب شيرين زيرزمينی مورد استفاده قرار گيرند.
يکی از موانع اصلی در پيشرفت کار معدنچيان، وجود آب بوده و هست. تا قبل از اختراع پمپهای مجهز معدنچيان برای خارج کردن آبها از معدن، تنها يک راه داشتند و آن اينکه اگر شيب زمينی اجازه میداد، دالانهايی برای خارج کردن آبهای مزاحم به فضای ازاد بيرون از معدن حفر میکردند که آب بدون استفاده از هيچ نيروی فنی، از دل معدن به خارج جاری میشد.
آب اين جويها از دهليز يا مجراهای ايجادشده برای معادن خارج میشود. به احتمال زياد، گروههای کوچکی از کشاورزان تازه وارد يا ايرانيان نخستين، در اين کوهپايهها برای استفاده از اين آبها سکنی گزيدند و اين کوهپايهها بهترين نقاط برای احداث قنات بوده است. ايرانيان اوليه (تازه واردين به فلات ايران) از فن تخليه آب معدنچيان “آکادی“ی که ابتدا مورد استفاده تنها معدنی داشته است، وسيلهای بنيادی برای رفع نياز خود به آب در فعاليتهای کشاورزی به وجود آوردند. به احتمال قوی ابتدا کشاورزان از معدنچيان میخواستند که جويها يا منابع آبی ديگری از اين نوع در خارج از معدن بر آنها حفر کنند.
حال بايد ديد از چه زمانی دلايل قاطع بر وجود قنات، موجود است و اين تکنيک طی قرنها در حوزه فرهنگی ايران، يعنی مهد نخستين خود به چه مرحلهای از رشد رسيده و به ديگر مناطق جهان صادر شده است
Filed under: عمران | Tagged: قنـــات، مهندســی آب | Leave a comment »